Avropa ölkələri və Fələstin dövləti: Kollektiv tanınmaya doğru? - TƏHLİL

• 17:28 - 24 May

Dövlətin qəbul edilmiş hüquqi tərifi ərazinin, əhalinin və hökumətin və hər şeydən əvvəl həmyaşıdlarının əksəriyyətinin və daha çox təsirə malik olanların tanınmasını nəzərdə tutur. Dövlətin mövcudluğundan o zaman danışmaq olar ki, o, qonşular, böyük dövlətlər tərəfindən tanınsın. Və bu kontekstdə Fələstin ətrafında maraqlı bir vəziyyət yaranır. 2024-cü ilə qədər Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) 193 üzvündən 143-ü Fələstin Dövlətini tanıyıb. Bu ölkələrə Türkiyə, Çin, Rusiya, Kamerun və Eritreyadan başqa bütün ərəb və bütün Afrika ölkələri daxildir. 

Avropa.info xəbər verir ki, u barədə Jak Delors İnstitutunun tədqiqatçısı və Avropa Kollecinin müəllimi, professor Terri Tardinin "Anadolu" agentliyi üçün yazdığı məqaləsində deyilir. 

Lakin nə Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ), nə də G7 ölkələrinin heç biri Fələstini tanımayıb. Avropa qitəsi bu məsələdə sonuncu sıradadır. Avropa İttifaqı (Aİ) üzvlərinin yalnız 1/3 hissəsi Fələstini müstəqil dövlət kimi tanıyıb. Xüsusilə, İsveç bunu Aİ-nin üzvü kimi, Malta, Kiprin yunan icması, Çexiya, Slovakiya, Macarıstan, Rumıniya, Bolqarıstan və Polşa kimi səkkiz ölkə isə ittifaqa qoşulmazdan əvvəl edib. Aİ-də dövlətlərin tanınması prosesi milli imtiyazdır və bu baxımdan ittifaqın prosedur və ya qərarına tabe deyil. Tanınma özlüyündə Avropa ölkələri tərəfindən rədd edilmir, lakin İsraillə sülh prosesinin daha geniş çərçivəsində qiymətləndirilir. Bu, 1993-cü il Oslo Sülh Sazişlərinin ruhudur və nəticədə iki dövlətli həllə çağırır. Fələstinin üzvlük məsələsi müzakirə edilərkən BMT-də həmişə eyni sual cavab tapır. 18 aprel 2024-cü ildə BMT Təhlükəsizlik Şurası Fələstinin təşkilata tamhüquqlu üzv qəbul edilməsini tövsiyə edən qətnamə layihəsini qəbul edə bilmədi. BMT Təhlükəsizlik Şurasının 15 üzvündən 12-si qətnamə layihəsinin lehinə səs verib, İsveçrə və Böyük Britaniya bitərəf qalıb, ABŞ isə veto qoyub. Çin, Rusiya, Fransa və Böyük Britaniya ilə birlikdə BMT Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi üzvündən biri olan ABŞ-ın səsverməyə çıxarılan istənilən mətnə ​​veto qoymaq hüququ var. 

Aİ Fələstin dövləti məsələsində hələ də fikir ayrılığına malikdir 

Bu günə qədər BMT Təhlükəsizlik Şurasındakı üç Aİ ölkəsi (Fransa daimi üzv kimi, Sloveniya və Malta isə qeyri-daimi seçilmiş üzvlər) Fələstinin BMT-yə tam üzvlüyünü açıq şəkildə dəstəkləyərək 18 aprel qətnaməsinin lehinə səs verib. Lakin bir neçə həftə sonra BMT Baş Assambleyasında bu dəfə bütün üzvlərin iştirak etdiyi analoji səsvermədə Aİ-yə üzv dövlətlər bölündü. Mayın 10-da 143 ölkə BMT Təhlükəsizlik Şurasından Fələstinin BMT-yə tam üzv olmaq istəyinə “müsbət baxılmasını” tələb edən qətnamənin lehinə səs verib. Lakin İsrailin Avropadakı yaxın müttəfiqləri olan Macarıstan və Çexiya bunun əleyhinə səs verib, ən azı 11 Aİ üzvü isə bitərəf qalıb. Səsverməni şərh edən bu ölkələr iki dövlətli həll kontekstində fələstinlilərin qanuni dövlətçilik hüququna sadiqliklərini təsdiqləyiblər, lakin belə bir tələblə bağlı istənilən hərəkətin daha geniş sülh prosesi ilə əlaqələndirilməsini təkid ediblər. 

Kollektiv tanınmaya doğru? 

Lakin bu proses hələ də dayanmır, dinamik şəkildə inkişaf edir. Avropa İttifaqının bəzi üzvləri artıq yaxın günlərdə Fələstini tanımağa yaxındırlar. Aİ-nin Xarici Əlaqələr və Təhlükəsizlik Siyasəti üzrə Ali Nümayəndəsi Josep Borrell tərəfindən ən çox xatırlanan ölkələr İspaniya, İrlandiya, Sloveniya və Belçika olub. Ola bilsin ki, başqa ölkələr də belə bir addım atmağı düşünür. Norveç, İrlandiya və İspaniya artıq Fələstin dövlətini tanıdıqlarını bəyan ediblər. Qəzza zolağındakı mövcud vəziyyəti nəzərə alaraq İsrailə göndəriləcək siyasi siqnalla bağlı müzakirələr hələ də davam edir. Bir qrup Avropa dövlətinin belə bir addımı Fələstin dövlətini daha əhatəli danışıqlar yolu ilə həll etmək öhdəliyi götürmək prinsipi ilə üst-üstə düşməyəcək, əksinə, İsrailə təzyiqə yol açacaq. Bu yaxınlarda həm Fransa prezidenti Emmanuel Macron, həm də Almaniya kansleri Olaf Scholz Fələstinin tanınmasının “tabu olmadığını”, İspaniyanın baş naziri Pedro Sançes isə bunun “Avropanın maraqlarına uyğun olduğunu” söylədi. İsrailin Qəzza zolağına amansız hücumları ilə bağlı məyusluq, şübhəsiz ki, Avropanın Fələstinin tanınması ilə bağlı mövqeyinə təsir edib. Məsələ haqqında danışmaq Avropanın çox az nəzarət etdiyi yerli dinamikaya həqiqətən təsir etmək üçün bir yol olmasa belə, bu, özünü yaxşı göstərmək və bəlkə də İsrail tərəfini Qəzza zolağında təmkin nümayiş etdirməyə məcbur etmək üçün bir yol ola bilər. indiyə qədər müvəffəqiyyətli olmadı. 

Avropa.info

Oxunma sayı: 3466