Təmiz Su və Sanitariya üzrə hamı üçün açıq məlumatlar

03:56 - 11 Oktyabr

2018-ci ildə BMT-Su bu qənaətə gəlib ki, dünya su və sanitariya üzrə DİM 6-a çatmaqdan çox uzaqdır və bu, bütün Davamlı İnkişaf üzrə 2030 Gündəliyini təhlükə altında ala bilər. 2021-ci ildə BMT-Su bildirdi ki, dünya – orta hesabla – 2030-cu ilə qədər DİM 6-ya nail olmaq şansına malik olmaq üçün cari tərəqqi sürətini dörd dəfə artırmalıdır. İndi 2023-cü ildə BMT-Su DİM 6-nın həyata keçirilməsində irəliləyişin mümkün olduğunu nümayiş etdirmək və ilham və öyrənmə təmin etmək üçün uğurlu ölkə fəaliyyətinin nümunələrini paylaşır.

Dünyanın su və sanitariyaliderləri BMT-nin 2023-cü il Su Konfransında iştirak etmək üçün Nyu-Yorka yollanarkən, onların həll etməli olduqları boşluqlar ayd təsəvvür edirdilər.

Biz bilirik ki, dünyada 2 milyard insan hələ də təhlükəsiz içməli sudan, 3,6 milyard insan təhlükəsiz sanitariyadan və 2,3 milyard insan əsas əl yuma vasitələri olmadan yaşayır. Tullantı sularının əksəriyyəti təmizlənmədən təbiətə qaytarılır, 3 milyard insan isə asılı olduqları göllərin, çayların və qrunt sularının sağlamlığı haqqında məlumatın olmaması səbəbindən risk altındadır. Dünyanın çay hövzələrinin hər beşindən biri artan tezlik və intensivliklə daşqın və ya quraqlıq kimi sürətli dəyişikliklər yaşayır və bataqlıq ekosistemlərinin 80%-i artıq itirilib. Dünya əhalisinin təxminən 10%-i yüksək su stresi olan ərazilərdə yaşayır. Dünya ölkələrinin yalnız yarısında su ehtiyatlarının davamlı və ədalətli idarə edilməsi üçün alətlər mövcuddur və yalnız üçdə birində yüksək səviyyədə icma iştirak edir. Yalnız 24 ölkədə bütün transsərhəd sular su sahəsində əməkdaşlıq üçün əməliyyat tədbirləri ilə əhatə olunub, halbuki su və sanitariya üçün rəsmi inkişaf yardımı son illər ərzində 15% azalıb. Bütün bunlardan əlavə, iqlim dəyişikliyi dünyanın bütün bölgələrində su dövriyyəsinin dəyişkənliyinə gətirir, fəlakətlərə səbəb olur və milyonlarla insanı didərgin salır.

Məlumatlar bizə irəliləyişin olduğunu bildirsə də, bunun səbəbini demirlər. Snapshotlara nəzər salmaqla, siyasi dəstəkdən tutmuş sübuta əsaslanan planlaşdırmaya və resurs bölgüsünə, digər sektorlara investisiyaların öhdəsindən gəlməyə qədər bir neçə ümumi uğur faktorunu müəyyən etmək mümkündür. Və hər bir halda, müxtəlif səviyyələrdə və sektorlar üzrə müxtəlif aktorların qərarları ilə formalaşan əlverişli mühit yaratmaq üçün bir neçə amil üst-üstə düşür. Müvəffəqiyyətin səbəblərini başa düşmək vacibdir ki, onu miqyaslandıra və başqa yerdə təkrarlaya bilək.

BMT-Su, nə üçün və necə əldə edildiyini anlamaq üçün tərəqqinin diqqətlə təhlil edildiyi bir sıra “ölkə sürətləndirilməsi nümunələri” vasitəsilə daha da dərinləşir. Davamlı İnkişaf üzrə Yüksək Səviyyəli Siyasi Forumda (DİMF) üç ölkədən nümunə araşdırmaları başlanacaq ki, bu da onun DİM 6-nın ətraflı icmalına kömək etməkdir.

DİM 6-ya doğru irəliləyişin sürətləndirilməsində məlumat və sübutların kritik rolunu vurğulamaq lazımdır. DİM 6 qlobal göstəriciləri geniş tendensiyaları ələ keçirmək üçün nəzərdə tutulsa da, onlar bizə hara daha yaxından baxmaq lazım olduğunu göstərir və bizə uğurlar, eləcə də boşluqlar və konkret problemlər müəyyən etməkdə imkanı verir. Yerli səviyyədə su ehtiyatlarının planlaşdırılması və idarə olunmasını məlumatlandırmaq üçün tamamlayıcı milli göstəricilər üzrə əlavə məlumatlar vacibdir. Bütün hallarda məlumatların faydalı olması üçün onlar etibarlı və vaxtında olmalıdır.

Buna görə də, Su Fəaliyyəti Gündəliyinə töhfə olaraq, bütün DİM 6 qlobal göstəriciləri üzrə məlumatların bütün ölkələr üçün mövcud olmasını təmin etmək üçün bütün BMT Üzv Dövlətləri ilə işləməyi öhdəsinə götürür. Su və sanitariya ilə bağlı tərəqqinin milli, regional və qlobal monitorinqi üçün sistemlərin gücləndirilməsi üçün maraqlı tərəflər arasında yenilənmiş öhdəliklərə ehtiyac var.

Məqalə Azərbaycan Respublikasının Qeyir-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi “Tolerantlıq” Sosial Araşdırmalar İctimai Birliyi tərəfindən həayata keçirilən “Davamlı İnkişaf Məqsədlərinin regionlarda onlayn təşviqi layihəsi çərçivəsində dərc edilir.