Avropanın önündəki ən böyük FÜRSƏT: Azərbaycan əsas alternativə ÇEVRİLİR

Avropanın önündəki ən böyük FÜRSƏT: Azərbaycan əsas alternativə ÇEVRİLİR – ŞƏRH

15:32 - 30 Sentyabr

Avropada ümumi tutumu təxminən 110 milyard kubmetr olan təbii qaz anbarlarının doluluq nisbəti Rusiya-Ukrayna müharibəsi səbəbindən günü-gündən azalır.

Avropa.info bildirir ki, “Gas Infrastucture Europe” və Avropa Komissiyasının məlumatlarına görə, Avropa ildə təxminən 400 milyard kubmetr təbii qaz istehlak edir. İstehlak etdiyi təbii qazın təqribən 40 faizini Rusiyadan idxal edən Avropa Rusiyanın Ukrayna ilə müharibəsi nəticəsində kəsilən təbii qaz axınına görə alternativ həll yolları axtarır, “Şimal axını” boru kəmərlərindəki partlayışlar səbəbindən qaz axını tamamilə dayanıb.

Avropa İttifaqı (Aİ) iyulun 26-da enerji təchizatı təhlükəsizliyini yaxşılaşdırmaq üçün bu qış təbii qaza tələbatı könüllü olaraq 15 faiz azaltmağa razılaşıb. Bununla belə, üzv dövlətlərin 31 mart 2023-cü ilə qədər təbii qaz tələbatını azaltması gözlənilir. Aİ-yə üzv olan 18 ölkədə anbarlar var. Gündən-günə azalan anbarlardakı qazın miqdarı Avropanı qaranlıqda düşündürür. İllik 92 milyard kubmetr təbii qaz istehlak edən Almaniya böhrandan ən çox təsirlənən ölkələrdən biridir. Sonrakı yerdə 71 milyard kubmetrlə İtaliya, 44 milyard kubmetrlə Hollandiya, 40 milyard kubmetrlə Fransa və 22 milyard kubmetrlə Polşa gəlir.

Rusiya təbii qazından məhrum olan Avropa enerji böhranı ilə üz-üzədir. “Şimal axını”nda fasilələr o deməkdir ki, Rusiya qaz nəqli ötən illə müqayisədə 89% azalıb. Rusiya qazının bir hissəsi hələ də Ukraynadan Slovakiyaya, Qara dəniz vasitəsilə Türkiyəyə, oradan da Aİ üzvü Bolqarıstana boru kəməri ilə Avropaya axır. ABŞ-dan gəmi ilə LNG (mayeləşdirilmiş təbii qaz) daşımaları və Norveç və Azərbaycandan daha çox boru kəməri ilə qaz tədarükü kimi alternativ Avropanı qabaqlayır. Lakin LNG boru kəməri qazından qat-qat baha başa gəlir. Bu səbəbdən xərclərin daha da artacağı gözlənilir.

Qaz böhranından çıxmaq və qışı heç bir zərər görmədən yaşamaq üçün çoxlu alternativlər axtaran Türkiyə Avropanın qarşısındakı ən böyük fürsətdir. Enerji sahəsində Rusiyadan asılılıqdan qurtulmağa çalışan Avropa hökumətləri Xəzər qazını Türkiyə üzərindən Avropaya nəql edən Cənub Qaz Dəhlizinin (GKK) genişləndirilməsində axtardıqları həll yolunu tapıb. Avropa Komissiyası iyulda bununla bağlı layihə mətni hazırlayıb. 2008-ci ildə başlanmış Xəzər və Yaxın Şərq regionlarından Avropaya təbii qaz nəqli marşrutunun yaradılması layihəsinin dəyəri 45 milyard dollardır. Azərbaycan və Avropa arasında marşrut Cənubi Qafqaz (Bakı-Tiflis-Ərzurum) Boru Kəməri Trans-Anadolu Boru Kəməri (TANAP) və Trans-Adriatik Boru Kəməri (Türkiyə, Yunanıstan və Albaniya vasitəsilə Adriatik dənizinə, sonra cənubdan İtaliya və Avropaya) keçir.

Türkiyə Aİ-nin böhrandan xilas olmaq üçün qapısını döydüyü Azərbaycanın qazını daşıyan Trans-Anadolu təbii qaz boru kəmərində (TANAP) körpü ölkəsidir. Avropaya qazı hələ də fasiləsiz daşıyan yeganə xətt Türk axınıdır. Avropa Xəzər qazını Türkiyə üzərindən Avropaya daşıyan TANAP ilə enerji böhranını həll etməyi planlaşdırır. Aİ və Azərbaycan 2027-ci ilə qədər illik təbii qaz tədarükünü 8 milyard kubmetrdən 20 milyard kubmetrə çatdırmaq barədə razılığa gəliblər. Aİ-nin inkişaf etmiş infrastrukturu ilə əsas marşrut olan TANAP-a yönəlməsi Türkiyənin enerji təchizatının təhlükəsizliyində əsas rolunu bir daha sübut edib.

Türkiyə Avropa üçün ən real alternativ olan Azərbaycan qazının nəqlində əsas rol oynasa da, artıq “Türk axını” xəttində qazın fasiləsiz axınında mühüm paya malikdir. Soçidə Türkiyə prezidenti Ərdoğanla görüşən Rusiya prezidenti Vladimir Putin bildirib ki, Avropa Rusiyadan təbii qazın fasiləsiz axınına görə Türkiyəyə minnətdar olmalıdır. İlk 2 ildə “Türk axını” təbii qaz boru kəməri ilə Türkiyəyə 18 milyard kubmetr, Avropaya isə 16,8 milyard kubmetr qaz axıb. 2018-ci ildən bəri Avropaya uzanan TANAP və TAP vasitəsilə 30 milyard kubmetrdən çox qaz nəql edilib.

ABŞ öz təbii qazını Avropaya satmaqla böyük gəlir əldə edir. ABŞ ötən illə müqayisədə Aİ-yə satdığı mayeləşdirilmiş təbii qazın həcmini xeyli artırıb. Məlumatlara görə, ABŞ Avropaya ixracının 60%-ni təşkil edir. Bir gəmi dolusu LNG-nin 60 milyon dollar dəyərində dənizə buraxıldığını, lakin Avropada 275 milyon dollara alıcı tapdığını bildirən avropalı analitiklər bunu xərcləri artıran çılğınlıq kimi qiymətləndirirlər. Avropanın təbii qaz bazarına dair son hesabatda ABŞ-ın mayeləşdirilmiş təbii qazının (LNG) Avropanın enerji təhlükəsizliyinin gücləndirilməsinə kömək edəcəyi vurğulanıb.