Türkiyədə baş verən ƏN DƏHŞƏTLİ zəlzələlər

Türkiyədə baş verən ƏN DƏHŞƏTLİ zəlzələlər – TARİXİ FAKTLAR

15:55 - 08 Fevral

Türkiyənin yerləşdiyi coğrafiya 1500-cü illərdən bu yana müxtəlif vaxtlarda 7 və daha yuxarı bal gücündə 25 zəlzələ ilə sarsılıb.

Avropa.info bildirir ki, seysmik cəhətdən aktiv ölkə olan Türkiyə Avrasiya-Ərəb-Afrika plitəsi arasında yerləşir. Türkiyə Şimali Anadolu Fay Xətti, Şərqi Anadolu Fay Xətti və Qərbi Anadolu Fay Xətti ilə zəlzələ zonasındadır.

Mütəxəssislər Türkiyə əhalisinin təxminən 60 faizi aktiv və dağıntılı zəlzələ bölgələrində məskunlaşdığını bildirib. Maqnitudası 7 və ondan yuxarı olan zəlzələlər “təhlükə” yaradır.

Bu çərçivədə, 10 sentyabr 1509-cu ildə 7,2 bal gücündə “Böyük İstanbul zəlzələsi”, 23 fevral 1653-cü ildə 7,5 bal gücündə “Şərqi İzmir zəlzələsi” , 10 iyul 1688-ci ildə İstanbulda 7 bal gücündə “İzmir zəlzələsi”, 3 aprel 1881-ci ildə 7,3 bal gücündə Saqqız adasında zəlzələ, 10 sentyabr 1894-cü ildə isə 7 bal gücündə “İstanbul zəlzələsi” olub.

1900-1939-cu illər arasında 7,3 bal gücündə “Mürefte zəlzələsi”, 7 bal gücündə “Ayvalık zəlzələsi” və 76 bal gücündə “Hakkari zəlzələsi” baş verib.

Ərzincan, Erbaa, Ladik, Gərədə, Yenicə, Fəthiyə, Abant, Manyas, Gediz, Muradiyə, İzmit, Düzce və Van zəlzələləri 1939-2018-ci illər arasında baş verib.

1939-2018-ci illər arasında isə 7-10 bal gücündə 14 güclü zəlzələ baş verib.

Növbəti güclü zəlzələlərdən biri də 2023-cü il fevralın 6-da yerli vaxtla saat 04:17-də Türkiyənin Kahramanmaraş vilayətinin Pazarcık rayonunda 7,7 bal gücündə baş verib. Daha sonra saat 13:24-də Elbistan rayonunda 7,6 bal gücündə iki zəlzələ, fevralın 7-də Adıyaman şəhərinin Gölbaşı rayonunda 5,3 bal gücündə daha bir zəlzələ olub. Episentri Kahramanmaraş şəhərində yerləşən zəlzələ isə 7.4 bal gücündə olub. 10-dən çox vilayətdə dağıntılar yaradan təbii fəlakət nəticəsində 912 nəfər həlak olub, 5385 vətəndaş xəsarət alıb. Dağıdıcı zəlzələdən sonra ən böyüyü 6,6 bal gücündə olmaqla ümumilikdə 42 afterşok baş verib.

Avropa.info Türkiyə tarixinin dəhşətli zəlzələlərini təqdim edir:

KONSTANTİNOPOL ZƏLZƏLƏSİ

Konstantinopol zəlzələsi 10 sentyabr 1509-cu ildə Mərmərə dənizinin şimal-şərqində, Osmanlı İmperiyası sərhədləri daxilində baş verib. Yerli vaxtla saat 04:00 radələrində baş verdiyi bildirilən zəlzələnin səth dalğasının gücü əvvəlki tədqiqatlardan fərqli olsa da, 7,2 Ms ilə 8,0 Ms arasında hesablanıb. Bugünkü ölçmələrlə 50 saniyə davam edən zəlzələnin episentrinin Adalar seqmentində olduğu müəyyən edilib. Zəlzələnin intensivliyi Merkalli şiddət şkalası üzrə X (intensiv) və ya XI (ekstremal) olaraq müəyyən edilib.

Tarixi qeydlərə görə, zəlzələ nəticəsində Osmanlı İmperiyasının paytaxtı Konstantinopolda 4000 ilə 13000 arasında insan həyatını itirib, 10000-dən çox insan yaralanıb, 1070-ə yaxın ev dağılıb, mədrəsələr, hamamlar, məscidlər və kilsələr dağılıb, 160 min əhalisi olan şəhərdə 5 minə yaxın adam həlak olub. Bundan əlavə, zəlzələdən sonra baş verən və hündürlüyü bəzi yerlərdə 6 metri keçən sunami dalğaları şəhərin divarlarını aşaraq, rayonlara ciddi ziyan vurub, İstanbul divarlarını zədələyib. Zəlzələnin təsiri Boludan Ədirnəyə qədər hiss olunub. Xüsusilə Qalata bölgəsində bir çox evləri su basıb.

Yeraltı təkan Ədirnə, Çorlu, Gelibolu və hətta Yunanıstanda da hiss olunub. Eyni zamanda Qahirədə olan tarixçi Məhəmməd İbn İyas öz salnaməsində 1509-cu ildə baş vermiş zəlzələnin Məmlük dövlətinə təsirini qeyd edib.

Arxiv qeydlərində Eğrikapı ilə Yenikapı arasındakı divarların uçduğu, Fatih məscidinin günbəzinin dağıldığı barədə məlumatlar var. Sultan II Bəyazid dövrünə təsadüf edən zəlzələni bərpa etmək üçün ölkənin hər yerindən ümumilikdə 67 min fəhlə və 3 min ustanın çalışdığı, İstanbulun 65 gündə yenidən qurularaq yenidən qurulduğu bildirilir.

Verdiyi ağır dağıntılara görə xalq arasında “Kiçik Apokalipsis” (Kıyamet-i Suğra) adı ilə tanınan zəlzələ, Mərmərə bölgəsində son 500 ildə baş verən ən böyük və ən dağıdıcı zəlzələlərdən biri olaraq qeyd edilib.