Şərqi Aralıq dənizində yeni üçbucaq: Xəzər neftinin əhəmiyyəti artır – İsrailin Türkiyə ilə anlaşmaqdan başqa çarəsi qalmadı

• 10:47 - 21 Yanvar

Xarici siyasətdə baş verən hadisələrdən yazan Süleyman Seyfi Öğün İsrail və BƏƏ ilə yaxınlaşma şifrələrini verib. Öğün qeyd edib ki, İsrailin Aralıq dənizindəki qazını Avropaya sata bilməsi üçün Türkiyə ilə yaxınlaşmaqdan başqa çarəsi yoxdur.

Avropa.info xəbər verir ki, “Yeni Şafak” qəzetinin yazarı Süleyman Seyfi Öğün Yaxın Şərq, Orta Asiya, Körfəz və Türkiyədəki hadisələrlə bağlı məqaləsində Rusiya, Çin və ABŞ-ın münasibətini dəyərləndirib.

Rusiyanın Türkiyəni kənarlaşdıran siyasətdən uzaq olduğunu deyən Öğün Moskvanın bəzi sahələrdə Ankaranı sıxışdırdığını bildirib. 

Rusiyanın son Qazaxıstan hadisələri ilə Türk Dövlətləri Təşkilatına (TDT) mesaj verdiyini qeyd edən Yeni Şafak yazarı Pakistan və İranın Çin tərəfindən sıxışdırılmasını da dəyərləndirib. 

Bölgəmizdə baş verən proseslər nəticəsində İsrail və BƏƏ ilə yaxınlaşmanın artdığını qeyd edən Öğün, “Bu baxımdan Albaniya səfərində Rəcəb Tayyib Ərdoğanın xüsusilə İsrail və NATO vuğulu açıqlamaları həqiqətən də tarixi bir dəyə daşıyır. Türkiyə öz seçimini yenidən Qərbin lehinə etdiyi görünür”, deyib.

İsrailin qazını Avropaya satmaq üçün Türkiyəyə ehtiyacı olduğunu qeyd edən Öğün, "ABŞ-ın EastMed layihəsini ləğv etməsi də buna işarə edir. “Şərqi Aralıq dənizi təbii qaz yataqlarını Avropaya axıtmaq istəyən İsrail üçün uzunmüddətli perspektivdə Misiri də əlavə edərək Türkiyə ilə normallaşmadan başqa ehtimal qalmır”, ifadələrini işlədib.

Müəllif yazır:

"Türkiyə Avropa Birliyi və ABŞ tərəfindən kənarlaşdırılıb PKK-nın üzərinə sıxışdırıldığı zaman Rusiya və İranla birgə hərəkət etməyi üstün tutdu. Xüsusilə, 15 iyul çox həlledici idi. Rusiya NATO-nun bu əməliyyatına qarşı Türkiyənin yanında olub. Təyyarə böhranı bitdi və yaxınlaşma başladı. Astana və Soçi mərtəbələri bu yaxınlaşmanın bəhrəsidir. Bura Çinlə yaxınlaşma cəhdləri də daxildir. Mən təfərrüata varmayacağam; inkişaflar göstərir ki, bu zəminlər çox zərər görüb. Əvvəla, Ukrayna məsələsi gündəmə gələndə Rusiya ilə gərginləşdik. Türkiyə açıq-tünd tonda Krımı işğal edən Rusiya ilə üz-üzə gəldi. Ukrayna ilə iqtisadi, texnoloji və hərbi əlaqələrə və mübadilələrə başlanıldı. Üstəlik, Donbasdakı hadisələri qarşılamaq üçün anti-Rusiya siyasəti əsasında qurulan Buxarest 9-luğu ilə sıx əlaqələr quruldu.

Maraqlısı odur ki, Rusiyanın bu addımlara münasibəti gözlənildiyi kimi kəskin həddə çatmayıb. Bəli, onlar öz narazılıqlarını bildiriblər. Amma bu, heç vaxt istisna səviyyəyə çatmayıb. Bu arada Ermənistan-Azərbaycan müharibəsində də mülayim mövqelərini davam etdirdilər. Türkiyəni də məharətlə cəlb edərək, nəticədə vəziyyətə hakim oldular. Daha bir inkişaf Asiyada baş verdi. Biz ABŞ-ın Asiyadan çıxması nəticəsində yaranan boşluğu bir növ qiymətləndirmək istədik. Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) bu yolda atılan bir addım idi. Rusiya da bunu qəti şəkildə istisna etməyib. Amma Qazaxıstanı yenidən öz monopoliyasına almaqla TDT-yə göstərdi ki, onsuz bu proses mümkün olmayacaq. Aydın məsələdir ki, Rusiya Türkiyəni istisna etməklə deyil, onu ehtiyatda saxlamaqla Asiyadakı hökmranlığını qoruyub saxlamaq istəyir. Digər tərəfdən Suriya və Liviyada, xüsusilə İdlibdə Türkiyəni qətiyyətlə sıxışdırır.

Bir sözlə, Rusiya-İran-Çin konteksti üstünlük təşkil edib və Türkiyəni əhatə edib. Son zamanlar Çinin nəzarətinə keçən Pakistanın buna necə reaksiya verəcəyini tezliklə öyrənəcəyik. BƏƏ-Türkiyə yaxınlaşması isə yuxarıda qeyd etdiyimiz hadisələrə Anglo-Amerika xəttinin reaksiyasını ifadə edir. Çinin BƏƏ-yə İran vasitəsilə təzyiq etdiyini başa düşə bilərik. (Düşünürəm ki, son Husi hücumu bunu izah edir). Anglo-Amerika xətti isə Türkiyəni BƏƏ-yə işarə edir. Səudiyyə Ərəbistanında vəziyyət hələlik bəlli deyil. Mən başa düşürəm ki, Çinin Şərqi Aralıq dənizinə çatan təsirini üçbucaqla əngəlləmək istəyirlər. Bu üçbucaq İsrail-Körfəz və Türkiyədən ibarətdir. Çin öz xəttini çəkərək Körfəz-İran münasibətlərini əsaslandırmaq istədiyi halda, İngiltərə-Amerika xətti Türkiyə-İsrail-Körfəz xəttində də eyni təməli qurmaq istəyir. EASTMED layihəsinin ABŞ tərəfindən ləğv edilməsi də buna işarə edir. Şərqi Aralıq dənizi təbii qaz yataqlarını Avropaya nəql etmək istəyən İsrail üçün uzunmüddətli perspektivdə Misiri də əlavə edərək, Türkiyə ilə normallaşmadan başqa bir imkan yoxdur. Digər tərəfdən, Avropanın Rusiyadan enerji asılılığını aradan qaldırmaq üçün Xəzər neftinin əhəmiyyəti artır. (Əliyevin Avropada necə qarşılandığını xatırlayaq). Hadisələr bu şəkildə davam edərsə, Rusiya və Çinin Türkiyə-Azərbaycan, Türkiyə-Pakistan, Türkiyə-Körfəz münasibətlərini baltalamağa çalışacağını təxmin etmək çətin olmamalıdır.

Bu dinamika Ukraynanın çıxılmaz vəziyyətində və gərginləşən Balkanlarda Türkiyənin üstünlüklərini müəyyən etmək üçün kifayət qədər təsirli görünür. Bu baxımdan Prezident Ərdoğanın Albaniyaya səfəri zamanı verdiyi bəyanatlar, xüsusilə İsrail və NATO-nu vurğulamaq həqiqətən də tarixi dəyərdir. Türkiyə yenidən Qərbə üstünlük verir deyəsən. Nəyə görə və hansı xərclər əsasında? Bunu zaman göstərəcək, lakin bu suallar onu göstərir ki, biz narahat və ağrılı proseslərdən keçirik. Allah diplomatiyamıza qüvvət versin”.

Oxunma sayı: 6711